معده

معده یک ارگان گوارشی داخل صفاقی است که بین مری و دئودنوم قرار گرفته است. معده حالت j شکل دارد که دارای انحنای بزرگ و کوچک است. سطح قدامی و خلفی معده توسط پریتوئن پوشیده می شود.

در این مقاله به آناتومی معده، موقعیت، ساختار، خونرسانی و عصب دهی آن می پردازیم.

موقعیت آناتومیکی

معده در قسمت فوقانی شکم قرار دارد که به صورت اولیه در ناحیه ی اپی گاستریک و نافی قرار دارد. با این حال سایز واقعی، شکل و موقعیت معده می تواند در افراد و پوزیشن مختلف و حالات تنفسی فرق کند.

ساختار آناتومیکی

معده دارای چهار قسمت اصلی آناتومیکی است:

• کاردیا: دهانه ی فوقانی معده را در سطح T11 احاطه می کند.
• فوندوس: قسمت گنبدی که اغلب پر از گاز بوده و بالاتر و در سمت چپ کاردیا قرار دارد.
• تنه: قسمت مرکزی بزرگ که در پایین فوندوس قرار گرفته است.
• پیلور: این قسمت معده را به دئودنوم متصل می کند و به آنتروم پیلور، کانال پیلور و اسفنکتر پیلور تقسیم می شود. اسفنکتر پیلور سطح ترنس پیلوریک را در سطح L1 مشخص می کند.

انحنای بزرگ و کوچک معده

کناره ی مدیال و لترال معده به شکل منحنی است و انحنای کوچک و بزرگ معده را تشکیل می دهد.

• انحنای بزرگ: این انحنا کناره ی دراز، محدب و لترال معده را شکل می دهد. از بریدگی کاردیا شروع شده، قوس آن به سمت عقب و به سمت پایین و چپ حرکت می کند. انحنای آن به سمت راست ادامه می یابد تا به آنتروم پیلور برسد. شاخه هایی از شریان های گاستریک کوتاه و شریان های گاسترواومنتال راست و چپ به انحنای بزرگ خونرسانی می کنند.
• انحنای کوچک: این انحنا کناره ی کوتاه، مقعر و سطح داخلی معده را شکل می دهد. تحتانی ترین قسمت انحنای کوچک، بریدگی زاویه ای (angular notch) است که اتصال تنه را به بخش پیلور نشان می دهد. انحنای کوچک به لیگامان هپاتوگاستریک متصل است و با شریان های گاستریک راست و چپ که شاخه هایی از شریان هپاتیک هستند، خونرسانی می شود.

ارتباطات آناتومیکی

ارتباطات آناتومیکی معده در جدول زیر آورده شده است.

اسفنکتر های معده

دو اسفنکتر در معده وجود دارد که این دو ورودی و خروجی مواد را به/از معده کنترل می کنند.

اسفنکتر تحتانی مری

مری در سطح دنده ی T10 از هیاتوس مری در دیافراگم عبور می کند و مسیر کوتاهی را تا اسفنکتر تحتانی مری که در سطح T11  قرار گرفته است، نزول می کند که این نقطه، محل تبدیل مری به معده است (برخلاف اسفنکتر فوقانی مری واقع در حلق). این اسفنکتر به مواد غذایی اجازه ی عبور از طریق سوراخ کاردیا را داده و تحت کنترل ارادی نیست.

اسفنکتر پیلور

اسفنکتر پیلور بین پیلور و قسمت اول دئودنوم قرار گرفته است. این اسفنکتر خروج کیموس (ترکیب غذا با اسید معده) را از معده کنترل می کند. بر خلاف اسفنکتر تحتانی مری این یک اسفنکتر آناتومیک است و شامل ماهیچه های صاف است که با انقباض آن خروج محتویات معده از طریق سوراخ محدود می شود.

وقتی فشار داخل معده بر مقاومت پیلور غلبه می کند به طور متناوب خالی شدن معده اتفاق می افتد. پیلور معمولا در حالت انقباض است به طوری که سوراخ تحتانی معده کوچک بوده و غذا می تواند برای یک دوره ی مناسب در معده بماند. حرکات دودی معده کیموس را برای ادامه ی فرایند هضم از طریق مجرای پیلور به سمت دئودنوم هل می دهد.

اومنتوم بزرگ و کوچک

در داخل حفره ی شکم یک غشای دو لایه به نام پریتوئن وجود دارد که اکثر احشا شکمی را حمایت می کند .

اومنتوم بزرگ و کوچک دو ساختاری هستند که از چین خوردگی صفاق بر روی خود تشکیل می شوند (دو لایه صفاق از چهار لایه تشکیل شده اند). هر دو اومنتوم به معده متصل می شوند و لندمارک های آناتومیکی مهمی هستند.

اومنتوم بزرگ: از انحنای بزرگ معده آویزان است و در جایی که به کولون عرضی می رسد به روی خود چین می خورد و شامل تعداد زیادی غدد لنفاوی است و ممکن است به نواحی ملتهب بچسبد، بنابراین نقش کلیدی را در ایمنی گوارشی و به حداقل رساندن گسترش عفونت های داخل صفاقی ایفا می کند.

اومنتوم کوچک: با لایه های صفاقی معده و دئودنوم ممتد می شود. این چین خوردگی کوچک در انحنای کوچک ایجاد شده و به بالا می رود تا به کبد متصل شود. عملکرد اصلی اومنتوم کوچک متصل کردن معده و دئودنوم به کبد است.

اومنتوم بزرگ و اومنتوم کوچک حفره ی شکمی را به دو قسمت کیسه ی بزرگ و کوچک تقسیم می کنند. معده بلافاصله در قدام ساک کوچک قرار می گیرد. ساک بزرگ و کوچک از طریق سوراخی در اومنتوم کوچک به نام سوراخ اپی پلوئیک به یکدیگر اتصال دارند.

برای مطالعه ی بیشتر در مورد صفاق، چادرینه ها و فضاهای شکمی به مقاله های حفره ی صفاقی و صفاق مراجعه کنید.

خونرسانی

خونرسانی معده از طریق تنه سلیاک و شاخه های آن می باشد. آناستوموز هایی در امتداد انحنای کوچک معده توسط شریان های گاستریک چپ و راست و در امتداد انحنای بزرگ معده توسط شریان های گاسترواومنتال راست و چپ شکل می گیرند.

• شریان گاستریک راست: شاخه ای از شریان کبدی مشترک که از تنه سلیاک منشا می گیرد.
• شریان گاستریک چپ: مستقیما از تنه سلیاک جدا می شود.
• شریان گاسترواومنتال راست: شاخه ی انتهایی شریان گاسترودئودنال که از شریان کبدی مشترک منشا می گیرد.
• شریان گاسترواومنتال چپ: شاخه ای از شریان طحالی که از تنه سلیاک منشا می گیرد.

ورید های معده به موازات شریان ها حرکت می کنند. ورید های گاستریک چپ و راست به ورید پورت کبدی تخلیه می شوند. ورید گاستریک کوتاه، ورید گاسترواومنتال راست و چپ در نهایت به ورید مزانتریک فوقانی تخلیه می شوند.

عصب دهی

معده عصب دهی خود را از سیستم عصبی خودکار دریافت می کند:

• عصب پاراسمپاتیک: تامین عصب پاراسمپاتیک از تنه ی واگ قدامی و خلفی ناشی می شود که خود این تنه از عصب واگ منشا می گیرد. 
• عصب سمپاتیک: عصب سمپاتیک از ریشه های نخاعی  T6-T9تامین می شود و از طریق عصب اسپلانکنیک به شبکه ی سلیاک می رسد. این عصب ها همچنین فیبرهای انتقال درد را هم حمل می کنند.

سیستم لنفاوی

عروق لنفاوی معده همراه با شریان ها در امتداد انحنای بزرگ و کوچک معده حرکت می کنند. مایع لنف به گره های لنفاوی گاستریک و گاسترواومنتال که در هر دو انحنای معده وجود دارند، تخلیه می شود.