روده ی باریک
روده ی باریک ارگانی است که در لوله ی گوارش قرار گرفته است. طول آن درافراد معمولی ۶٫۵ متر بوده و به هضم و جذب غذای بلعیده شده کمک می کند.
روده ی باریک از پیلور معده تا محل اتصال ایلئوم به سکوم گسترش یافته و در دریچه ی ایلئوسکال به روده ی بزرگ می رسد. از لحاظ آناتومیکی روده باریک از سه قسمت تشکیل شده است: دئودنوم، ژژنوم و ایلئوم.
در این مقاله آناتومی روده ی باریک، ساختار، خونرسانی و عصب دهی آن را بررسی خواهیم کرد.
دئودنوم
اولین قسمت روده ی باریک دئودنوم است. نام آن از کلمه لاتین duodenum digitorum به معنای طول دوازده انگشت گرفته شده است. دئودنوم از پیلور معده تا محل اتصال دئودنوم به ژژنوم ادامه دارد.
دئودنوم را می توان به چهار قسمت تقسیم کرد: بخش فوقانی، بخش نزولی، بخش تحتانی و بخش صعودی. این بخش ها باهمدیگر شکل C را ایجاد می کنند که ۲۵ ساتی متر طول دارد و به دور سر پانکراس می چرخد.
بخش فوقانی (سطح مهره ای L1)
اولین قسمت دئودنوم به عنوان «کلاهک» شناخته می شود و از پیلور معده به سمت بالا رفته و توسط لیگامان هپاتودئودنال به کبد متصل می شود. این ناحیه شایع ترین بخش برای زخم دوازدهه است.
فقط سه سانتی متر ابتدایی بخش فوقانی دئودنوم به صورت قدامی و خلفی توسط پریتوئن احشایی پوشیده شده و بقیه ی آن به صورت خلف صفاقی (رتروپریتونئال) است (فقط قسمت قدامی آن پوشیده می شود).
بخش نزولی (سطح مهره ای L1-L3)
بخش نزولی به سمت پایین حرکت کرده و به روی سر پانکراس خم می شود. نسبت به کولون عرضی در خلف و نسبت به کلیه ی راست در قدام قرار می گیرد (کولون عرضی در قدام و کلیه ی راست در خلف آن قرار می گیرد).
از درون، بخش نزولی دئودنوم توسط پاپیلای دئودنال ماژور – محلی برای ورود ترشحات صفراوی و پانکراتیک از آمپول واتر (آمپول هپاتوپانکراتیک) – مشخص می شود.
بخش تحتانی (سطح مهره ای L3)
بخش تحتانی دئودنوم به صورت لترال به سمت چپ می رود و با وناکاوای تحتانی و آئورت متقاطع می شود. این قسمت در پایین پانکراس و در خلف شریان و ورید مزانتریک فوقانی قرار می گیرد.
بخش صعودی (سطح مهره ای L3-L2)
دئودنوم پس از تقاطع با آئورت، به سمت بالا و قدام حرکت می کند تا با پیچی تند به ژژنوم که (با نام خم دئودنوژژنال شناخته می شود) برسد.
در محل اتصال دئودنوم به ژژنوم عضله ی لغزانی به نام عضله ی آویزان کننده دئودنوم (لیگامان ترایتز) قرار گرفته است. انقباض این عضله زاویه ی خم شدن را افزایش می دهد و به حرکت محتویات روده به درون ژژنوم کمک می کند.
نکات بالینی
زخم دوازدهه
زخم دوازدهه به علت فرسایش موکوز دئودنوم است. همچنین ممکن است به عنوان پپتیک اولسر نیز توصیف شود (اگرچه این واژه می تواند برای اشاره به زخم معده نیز به کار رود). زخم دوازدهه بیشتر در بخش فوقانی دئودنوم اتفاق می افتد.
شایع ترین علل زخم دوازدهه عفونت هلیکوباکترپیلوری و درمان مزمن با NSAID است.
زخم به خودی خود دردناک است اما به طور خاص مشکل ساز نیست. با این حال اگر زخم پیشرفت کند و منجر به سوراخ شدن دیواره ی روده شود، اورژانس جراحی است و معمولا نیاز به ترمیم فوری دارد. پرفوراسیون ممکن است با موارد زیر پیچیده تر شود:
- التهاب پریتوئن (پریتونیت): باعث آسیب به احشای اطراف مثل کبد، پانکراس و کیسه صفرا می شود.
- آسیب شریان گاسترودئودنال: باعث خونریزی و شوک هایپوولمی بالقوه می شود.
ژژنوم و ایلئوم
ژِژنوم و ایلِئوم دو قسمت انتهایی روده ی باریک هستند. برخلاف دئودنوم، این دو قسمت داخل صفاقی هستند.
این دو بخش توسط مزانتر (دو لایه پریتوئن) به دیواره ی خلفی شکم متصل می شوند.
ژژنوم از خم دئودنوژژنال شروع می شود. هیچ راهی برای تعیین حدود خارجی مشخصی بین ژژنوم و ایلئوم وجود ندارد (اگرچه دو بخش تفاوت های ماکروسکوپی دارند). ایلئوم در اتصال ایلئوسکال به پایان می رسد.
در این محل اتصال، ایلئوم به درون سکوم اَنواژینه می شود (به توی خود برمی گردد) تا دریچه ی ایلئوسکال تشکیل شود. اگرچه این دریچه به اندازه ی کافی برای کنترل حرکت مواد از ایلئوم به سکوم توسعه نیافته است اما مانع رفلاکس مواد به داخل ایلئوم می شود.
نکات بالینی
ویژگی های خاص ژژنوم و ایلئوم
در طول جراحی اغلب نیاز به تمییز بین ژژنوم و ایلئوم روده باریک است:
ژژنوم | ایلئوم |
واقع در ربع فوقانی سمت چپ | واقع در ربع تحتانی سمت راست |
دیواره روده ای ضخیم | دیواره روده ای نازک |
وازا رکتا های بلند (شریان های مستقیم) | وازا رِکتا های کوتاه |
قوس های شریانی کمتر | قوس های شریانی بیشتر |
رنگ قرمز | رنگ صورتی |
خونرسانی و عروق لنفی
دئودنوم
خونرسانی دئودنوم از دو منبع تامین می شود:
- از قسمت پروگزیمال تا پاپیلای دئودنال ماژور: توسط شریان گاسترودئودنال (شاخه ای از تنه سلیاک) خونرسانی می شود.
- قسمت دیستال دئودنوم تا پاپیلای دئودنال ماژور: توسط شریان پانکراتیکودئودنال تحتانی (شاخه ای از شریان مزانتریک فوقانی) خونرسانی می شود.
ورید های دئودنوم موازی شریان های بزرگ حرکت می کنند و خونی را که حمل می کنند به ورید پورت کبدی می ریزند.
تخلیه ی لنفاوی دئودنوم به گره های لنفاوی پانکراتیکودئودنال و مزانتریک فوقانی است.
ژژنوم و ایلئوم
خونرسانی ژژنوایلئوم توسط شریان مزانتریک فوقانی است. شریان مزانتریک فوقانی در سطح مهره ی L1 از آئورت منشا می گیرد که بلافاصله در زیر تنه ی سلیاک است. این شاخه بین لایه های مزانتر حرکت می کند و تقریبا به ۲۰ شاخه تقسیم می شود. این شاخه ها برای تشکیل حلقه هایی با یکدیگر آناستوموز می کنند که بدین آناستاموز ها، قوس شریانی می گویند. از این قوس ها شریان های مستقیمی به وجود می آیند که وازا رکتا نام دارد.
تخلیه ی وریدی از طریق ورید مزانتریک فوقانی است و با ورید طحالی در گردن پانکراس یکی می شود تا ورید پورت کبدی را ایجاد کند.
تخلیه ی لنفاوی ژژنوم و ایلئوم به درون گره های مزانتریک فوقانی است.
نکات بالینی
دریچه ی ایلئوسکال
دریچه ی ایلئوسکال جداکننده ی روده باریک از روده ی بزرگ است. عملکرد آن مانع رفلاکس مواد روده ای از کولون به روده باریک می شود. از این دریچه به عنوان نقطه تشخیصی برای کولونوسکوپی استفاده می شود و نشان می دهد که به حد کولون رسیده شده و کولونوسکوپی به صورت کامل اجرا شده است.
دریچه ی ایلئوسکال در پیش آگهی انسداد روده ی بزرگ اهمیت زیادی دارد. در صورتی که دریچه ایلئوسکال کارآمدی کافی را داشته باشد، انسداد از نوع لوپ بسته می تواند رخ دهد و تهدیدی برای پرفوراسیون سکوم باشد. اگر دریچه ی ایلئوسکال ناکارآمد باشد به طور مثال اجازه ی بازگشت محتویات روده ای را به روده ی باریک بدهد، آنگاه وضعیت نسبت به قبل، فوریت جراحی کمتری دارد و مسیر تبدیل انسداد به پرفوراسیون با سرعت کمتری ادامه می یابد.
اشتراک گذاری این مطلب
