عروق قلب

تمامی اعضای بدن باید از طریق سیستم گردش خون با مواد مغذی و اکسیژن تامین شوند و قلب هم از این امر استثنا نیست. سیستم گردش کرونری (coronary circulation) به عروقی اطلاق می شود که خون را به قلب رسانده و از آن درناژ می کنند. شریان های کرونری را عروقی تاجی قلب نیز می نامند زیرا قلب را همانند یک تاج (crown) در بر می گیرند.

در این مقاله به نام گذاری، توزیع و نکات بالینی عروق در سیستم گردش کرونری خواهیم پرداخت.

نام گذاری

شریان های کرونری

دو شریان کرونری اصلی وجود دارد که با شاخه هایشان کل قلب را خون رسانی می کنند. این شریان ها، شریان های کرونری راست و چپ نامیده شده و از سینوس های آئورتی (aortic sinuses) راست و چپ درون آئورت نشات می گیرند.

سینوس های آئورتی منافذ کوچکی هستند که درون آئورت و در پشت، راست و چپ فلپ های دریچه های آئورتی قرار گرفته اند. وقتی که قلب در حالت استراحت است، بازگشت خون به طرف بطن ها این پاکت های دریچه ای (valve pockets) را پر کرده و باعث ورود خون به شریان های کرونری می شود.

• از شریان کرونری چپ ابتدا شاخه ی قدامی-نزولی چپ (left anterior descending (LAD)) جدا می شود که این شاخه را شریان بین بطنی قدامی نیز می نامند (anterior interventricular artery). در ادامه شاخه هایی به نام شریان مارژینال چپ (left marginal artery (LMA)) و شریان سیرکومفلکس چپ (left circumflex artery (Cx)) از شریان کرونری چپ نشات می گیرند. در حدود 20-25% افراد شریان سیرکومفلکس چپ در خلف به شریان بین بطنی خلفی (posterior interventricular artery (PIv)) ملحق می شود.

• شریان کرونری راست (right coronary artery (RCA)) به شاخه هایی تقسیم می شود تا در قدام شریان مارژینال راست (right marginal artery (RMA)) را در قدام و در 80-85% افراد در خلف شریان بین بطنی خلفی (posterior interventricular artery (PIv)) را تشکیل دهد.

ورید های قلبی

خون از ساب اندوکاردیوم (subendocardium) گذشته و وارد ورید های تبزین (thebesian veins) می شود، شاخه های کوچکی که از درون میوکاردیوم می گذرند. این وریدها به وریدهای بزرگ تری تخلیه می شوند و این وریدها به سینوس کرونری (coronary sinus) تخلیه می شوند. سینوس کرونری ورید اصلی قلب بوده و در سطح خلفی شیار کرونری (coronary sulcus) که بین دهلیز و بطن چپ است، قرار گرفته است. سینوس کرونری خون خود را به دهلیز راست تخلیه می کند. در دهلیز راست ورودی سینوس کرونری بین سوراخ دهلیزی-بطنی راست و سوراخ وناکاوای تحتانی قرار گرفته است.

5 شاخه خون خود را درون سینوس کرونری تخلیه می کنند:

1. ورید قلبی بزرگ (great cardiac vein) که شاخه ی اصلی است. از نوک قلب نشات گرفته و از شیار بین بطنی (interventricular groove) گذشته و وارد شیار کرونری شده و در سمت چپ قلب به سینوس کرونری وارد می شود.
2. ورید قلبی کوچک (small cardiac vein) نیز در سطح قدامی قلب قرار گرفته است و از طرف راست قلب عبور می کند تا به سینوس کرونری بپیوندد.
3. یکی از ورید هایی که خون سمت راست قلب را تخلیه می کند، ورید قلبی میانی (middle cardiac vein) است. این ورید در سطح خلفی قلب قرار گرفته است.

2 ورید دیگری که در سطح خلفی قلب قرار گرفته اند شامل:

1. در سمت چپ سطح خلفی ورید مارژینال چپ (left marginal vein).
2. در قسمت مرکزی سطح خلفی قلب ورید بطنی خلفی چپ (left posterior ventricular vein) قرار گرفته است. این ورید در امتداد شیار بین بطنی خلفی حرکت کرده و به سینوس کرونری می پیوندد.

توزیع شریان های کرونری

در حالت کلی قسمتی از قلب توسط همان شریانی خون رسانی می شود که از روی آن ناحیه عبور می کند. در جدول انتهای همین مقاله می توانید به صورت خلاصه و دقیق تر مطالبی که در ادامه گفته می شوند را ببینید (توصیه می شود جدول مذکور را برای مرور حتما بخوانید).

• شریان کرونری راست از سمت راست تنه ی پولمونری (pulmonary trunk) عبور کرده و در امتداد شیار کرونری حرکت کرده و سپس چندین شاخه از آن جدا می شود. شریان مارژینال راست از این شریان نشات گرفته و در امتداد لبه ی راست و تحتانی قلب و به سمت نوک قلب حرکت می کند. شریان کرونری راست به حرکت خود در سطح خلفی قلب و در امتداد شیار کرونری ادامه می دهد. سپس شریان بین بطنی خلفی (posterior interventricular artery) از شریان کرونری راست نشات گرفته و در امتداد شیار بین بطنی خلفی به طرف نوک قلب حرکت می کند.

• شریان کرونری چپ از بین سمت چپ تنه ی پولمونری و دهلیز چپ عبور می کند. شریان کرونری چپ به 2 شاخه ی بین بطنی قدامی (anterior interventricular branch) و سیرکومفلکس (circumflex branch) تقسیم می شود. شاخه ی بین بطنی قدامی در امتداد شیار بین بطنی قدامی عبور کرده و به طرف نوک قلب حرکت می کند و در نوک قلب به سمت خلف رفته و با شریان بین بطنی خلفی آناستاموز ایجاد می کند. شاخه ی سیرکومفلکس در امتداد شیار کرونری به سمت لبه ی چپ و سطح خلفی قلب حرکت می کند. این شاخه منشا شاخه ی مارژینال چپ است که به سمت لبه چپ قلب حرکت می کند.