حفره ی صفاقی
حفره ی صفاقی فضایی بالقوه بین صفاق جداری و احشایی است.
به طور معمول شامل تنها یک لایه ی نازک از مایع صفاقی است که خود شامل آب، الکترولیت ها، لکوسیت ها و آنتی بادی ها است. این مایع به صورت لوبریکانت عمل کرده و حرکات آزادانه ی ارگانی شکمی را فراهم می کند و آنتی بادی های داخل مایع در مبارزه با عفونت نقش دارند.
اگرچه حفره ی صفاقی به طور معمول تنها با یک لایه نازک از مایع پر شده است به عنوان یک فضای بالقوه معرفی می شود زیرا مایع اضافی می تواند در آن جمع شود و باعث وضعیت بالینی آسیت گردد. (به نکات بالینی در آخر صفحه مراجعه شود)
در این مقاله ما به بررسی آناتومی حفره ی صفاقی، بخش ها، ساختار ها و نکات بالینی می پردازیم.
بخش های حفره ی صفاقی
حفره ی صفاقی را می توان به ساک صفاقی بزرگ و ساک صفاقی کوچک تقسیم کرد. ساک بزرگ قسمت اعظمی از حفره ی صفاقی را دربر می گیرد. ساک کوچک (همچنین به عنوان اومنتال بورسا هم شناخته می شود) کوچک تر است و در پشت معده و اومنتوم کوچک واقع شده است.
ساک بزرگ
ساک بزرگ بخش بزرگتر حفره ی صفاقی است که توسط مزانتر کولون عرضی (به عنوان مزوکولون عرضی هم شناخته می شود) به دو قسمت تقسیم می شود:
قسمت سوپراکولیک: بالای مزوکولون عرضی قرار دارد و شامل معده،کبد و طحال است.
قسمت اینفراکولیک: پایین مزوکولون عرضی قرار دارد و شامل روده کوچک،کولون صعودی و کولون نزولی است. قسمت اینفراکولیک خود به دو قسمت فضای اینفراکولیک راست و چپ توسط مزانتر روده ی کوچک تقسیم می شود.
قسمت سوپراکولیک و اینفراکولیک توسط شیار پاراکولیک به یکدیگر متصل می شوند که خود بین دیواره ی پوسترولترال شکمی و سطح لترال کولون صعودی یا نزولی قرار دارد .
نکات بالینی
آبسه های ساب فرنیک
فضای ساب فرنیک فضای بالقوه ای در قسمت سوپراکولیک در ساک بزرگ است. آن ها بین دیافراگم و کبد قرارگرفته اند. فضای ساب فرنیک راست و چپ وجود دارد که به وسیله ی رباط فلسی فورم کبد از یکدیگر جدا شده اند.
آبسه ی ساب فرنیک به علت تجمع چرک در سمت چپ یا راست فضای ساب فرنیک اتفاق می افتد.آن ها بیشتر در سمت راست به علت افزایش وقوع آپاندیسیت و پاره شدن اولسر های دئودنال متداول تر است.
ساک کوچک (اومنتال بورسا)
ساک کوچک در خلف معده و اومنتوم کوچک قرار دارد که به معده اجازه ی حرکت آزادانه را در برابر ساختار های خلفی و تحتانی را می دهد.
اومنتال بورسا از طریق یک دهانه در اومنتال بورسا به نام سوراخ اپی پلوئیک (حفره ی وینسلو) به ساک بزرگ متصل می شود.
سوراخ اپی پلوئیک در خلف لبه ی آزاد اومنتوم کوچک (لیگامان هپاتودئودنال) قرار می گیرد.
ساختار حفره ی صفاقی در لگن
با توجه به وجود ارگان های لگنی مختلف، ساختار حفره ی لگنی در بین جنس ها متفاوت است. اصلی ترین تفاوت در ساختار ها، محل قرار گیری دیستال ترین قسمت حفره است.
وقتی انسان به طور عمود ایستاده یا نشسته است هر مایع زائد (شامل خون،چرک یا مایع عفونی) احتمالا در تحتانی ترین قسمت حفره ی صفاقی جمع می شود. بنابراین از لحاظ بالینی مهم است که از تفاوت بین مردان و زنان آگاه باشیم.
مردان
در مردان پاچ رترو وزیکال از دو لایه ی چین خوردگی صفاق که بین رکتوم و مثانه قرار دارد، تشکیل شده است. حفره ی صفاقی در مردان کاملا بسته است.
زنان
در زنان دو ناحیه ی قابل توجه وجود دارد:
پاچ رکتو یوترین (داگلاس): دو بار چین خوردگی صفاق بین رکتوم و دیواره ی خلفی رحم.
پاچ وزیکو یوترین: دو بار چین خوردگی صفاق بین سطح قدامی رحم و مثانه.
حفره ی صفاقی در زنان به صورت کامل بسته نشده است. لوله های رحمی به حفره ی صفاقی باز می شوند و مسیر بالقوه ای بین دستگاه تناسلی زن و حفره ی صفاقی فراهم می کند. از لحاظ بالینی به این معنی است که عفونت واژن، رحم و لوله های رحمی ممکن است منجر به عفونت و التهاب صفاق (پریتونیت) می شود.
مسیر مذکور، راه اصلی ورود مواد عفونی به داخل صفاق است اگرچه به دلیل وجود پلاک های موکوسی در سوراخ خارجی رحم که مانع انتقال پاتوژن ها می شود، اندک است اما اجازه ی عبور اسپرم به رحم را می دهد.
نکات بالینی
نمونه برداری مایع صفاقی
کلدوسنتز
کلدوسنتز مستلزم خارج کردن مایع از پاچ رکتو یوترین(داگلاس) با استفاده از یک نیدل که از طریق فورنیکس خلفی واژن وارد می شود، است. از این مورد می تواند برای خارج کردن مایع از حفره ی صفاق یا تخلیه ی آبسه لگنی در پاچ رکتویوترین استفاده شود.
پاراسنتز
پاراسنتز روشی است که برای تخلیه ی مایع از حفره ی صفاقی استفاده می شود. نیدل از طریق دیواره ی انترولترال شکمی وارد حفره ی صفاقی می شود. نیدل باید از قسمت فوقانی مثانه وارد شود و دکتر باید مراقب آسیب شریان اپی گاستریک تحتانی باشد.
این روش برای تخلیه ی مایع آسیت، تشخیص علت آسیت و بررسی برای انواع خاصی از کانسر که ممکن است از طریق صفاق متاستاز یابد، مثل کانسر کبد استفاده می شود.
نکات بالینی
اختلالات حفره ی صفاقی
آسیت
آسیت به تجمع مایع اضافی در حفره ی صفاق اشاره دارد. آسیت می تواند در ارتباط با عفونت یا پریتونیت اتفاق بیفتد، اگرچه بیشتر هایپرتنشن پورتال (به خاطر سیروز کبدی) معمول تر است.
دیگر علت ها شامل: بدخیمی های دستگاه گوارش، سوء تغذیه، نارسایی قلبی و آسیب های مکانیکال که منجر به خونریزی های داخلی می شود. ویژگی های بالینی شامل شکم دیستانته(نفخ)، ناراحتی شکمی، حالت تهوع و تنگی نفس به علت فشار روی ریه ها به خاطر بزرگ شدن حفره ی شکم.
پریتونیت
پریتونیت به عفونت و التهاب صفاق اشاره دارد. پریتونیت می تواند در نتیجه ی آلودگی های باکتریال در طول لاپاراتومی(جراحی شکمی که در آن صفاق باز می شود) اتفاق بیفتد یا می تواند به صورت ثانویه در جای دیگر دستگاه گوارش مثل آپاندیس پاره شده،پانکراتیت حاد یا گاستریک اولسر(زخم معده) ساییده شدن دیواره ی معده اتفاق بیفتد.
خروج مایع به داخل حفره ی صفاقی باعث گسترده شدن حفره ی صفاقی می شود و به علت عصب دهی سوماتیک صفاق جداری باعث ایجاد درد می شود.
علایم بالینی عبارتند از درد و تندرنس پوست و انقباض عضلات انترولترال شکمی برای محافظت از ارگان(به عنوان گاردینگ(سفتی) شناخته می شود). سایر علائم شامل تب، حالت تهوع و یبوست است. بیمار ممکن است با قرار دادن زانو ها در حالت فلکس برای شل کردن دیواره ی انترولترال شکمی تلاش کند.
اشتراک گذاری این مطلب
برچسب:ناحیه های شکم
