استخوان ساکروم
ساکروم یا همان استخوان خاجی در انتهای کانال مهره ای سطح خلفی کمربند لگنی را تشکیل می دهد. این استخوان بسیار قطور بوده و در انتقال وزن تنه به اندام تحتانی نقش دارد.
در این مقاله به آناتومی ساکروم، اتصالات عضلانی و لیگامانی، ساختار های نوروواسکولار همجوار و نکات بالینی آن خواهیم پرداخت.
لندمارک های استخوانی
ساکروم از بهم چسبیدن ۵ مهره ی ساکرال تشکیل شده است. ساکروم شکلی مثلثی و مقعر دارد. این استخوان از یک قاعده، اپکس و ۴ سطح تشکیل شده است:
- قاعده: در بالا با مهره ی پنجم لومبار و دیسک آن مفصل می شود.
- اپکس: به کوکسیکس در پایین متصل می شود.
- سطوح مفصلی: در هر دو طرف لترال ساکروم قرار گرفته و شکلی شبیه گوش خارجی دارند. هر کدام از این سطوح با با سطح گوشی (auricular surface) ایلیوم مفصل می شوند.
- سطوح قدامی و خلفی: محلی برای اتصال ماهیچه ها و لیگامان های لگنی هستند.
درون ساکروم، کانال مرکزی که ادامه ی کانال مهره ای هست، در سطح سوراخ های چهارم ساکروم پایان یافته و هیاتوس ساکرال را می سازد.
سطوح ساکروم
ساکروم دو سطح دارد: یک سطح خشن دورسال و یک سطح نسبتا صاف لگنی. وقتی فرد می ایستد، سطح لگنی به طرف قدامی-تحتانی نگاه می کند، در صورتی که سطح دورسال به طرف خلفی-فوقانی نگاه می کند.
سطح دورسال
سطح دورسال خشن و ناصاف است. این ویژگی به خاطر اتصال و ادغام مهره های ساکرال در هم است که باعث می شود تا ۳ برجستگی استخوانی ایجاد شود.
در میدلاینِ سطحِ دورسال، یک برجستگی استخوانی وجود دارد که ستیغ میانی ساکروم (median sacral crest) نامیده می شود. این ستیغ از ادغام زوائد خاری ۳ مهره ی اول ساکرال تشکیل می شود. این برجستگی محل اتصال لیگامان فوق خاری است.
ستیغ های بینابینی ساکروم ( intermediate sacral crests) از ادغام چندین زائده ی مفصلی مهره های ساکرال تشکیل شده است. لیگامان های ساکروایلیاک خلفی به این ستیغ ها متصل می شوند. باید به این امر توجه کرد که زائده ی مفصلی فوقانی S1 و زائده ی مفصلی تحتانی S5 ادغام نمی شوند. زائده ی اولی با زائده ی مفصلی تحتانی L5 و زائده ی دومی (که با نام شاخ ساکروم نیز شناخته می شوند) با شاخ کوکسیکس (زائده ی مفصلی فوقانی کوکسیکس) مفصل می شود.
در انتها، زوائد عرضی ۵ مهره ی ساکرال با یکدیگر ادغام شده و ستیغ های لترال ساکروم را تشکیل می دهند. این ستیغ ها محلی برای اتصال لیگامان های ساکروایلیاک خلفی و ساکروتوبروس ایجاد می کند. ادغام این زوائد به صورت کامل صورت نگرفته و به فیبر های عصبی ساکرال اجازه ی ورود و خروج به کانال مرکزی را می دهد. به منافذی که این فیبر ها از آن عبور می کنند سوراخ های ساکرال خلفی می گویند.
سطح لگنی
سطح لگنی ساکروم برجستگی های کمتری نسبت به سطح دورسال دارد. در بزرگسالان، این سطح ۴ خط عرضی دارد که باقی مانده ی دیسک های بین مهره ای ساکرال هستند ( مهره های ساکرال در سن ۲۰ سالگی شروع به ادغام می کنند).
در بالا یک برجستگی استخوانی وجود دارد که به آن پرومونتری یا دماغه ی ساکروم می گویند. این دماغه لبه ی خلفی ورودی لگن را ساخته است.
نکات بالینی
تفاوت های لگن در دو جنس
ساکروم نقش مهمی در تفاوت لگن دو جنس دارد. دماغه ی ساکروم در زنان نسبت به مردان کمتر برجسته است. این امر باعث می شود که ورودی لگن در زنان بیضی شکل و در مردان قلبی شکل شود.
علاوه بر این دماغه ی کوچکتر باعث می شود قطر قدامی-خلفی ورودی لگن بیشتر شده و فضای بیشتری حین زایمان وجود داشته باشد.
اتصالات عضلانی
هر دو سطح قدامی و خلفی ساکروم محل اتصال چندین عضله ی پشت و یا اندام تحتانیست. این عضله ها را می توان به دو گروه تقسیم کرد: عضله هایی که به سطح قدامی متصل می شوند و عضله هایی که به سطح خلفی متصل می شوند.
سطح قدامی
- پیریفورمیس: از سطح S2 تا S4 منشا می گیرد. به خاطر اینکه به تروکانتر فمور متصل می شود، قادر است در مفصل هیپ حرکات روتیشن خارجی، ابداکشن و اکستنشن را ایجاد کرده و همچنین این مفصل را ثابت کند.
- کوکسیژئوس: این عضله به قسمت تحتانی ساکروم متصل می شود. این عضله از محتویات حفره ی لگنی حمایت کرده و به خاطر اینکه به کوکسیکس متصل است، می تواند آن را به فلکشن وادار سازد.
- ایلیاکوس: این عضله علاوه بر منشا خود از حفره ی ایلیاک، فیبرهایی هم دارد که از بال های ساکروم منشا می گیرند. اتصال دیستال عضله ی ایلیاکوس به تروکانتر کوچک فمور باعث توانایی ایجاد فلکشن و ثبات در مفصل هیپ می شود.
سطح خلفی
- مولتی فیدوس لومباروم: عمقی ترین عضله ایست که از ساکروم منشا می گیرد. بعضی از فیبر هایش دو سوراخ ساکرال فوقانی را پوشش می دهند. این عضله به زوائد عرضی مهره های فوقانی متصل شده و به ثبات ستون مهره ها کمک می کند.
- ماهیچه های راست کننده ی ستون مهره ها: قسمتی از آن ها از سطح خلفی ساکروم و لیگامان ساکرواسپاینوس نشات می گیرند. در اکستنشن و خم شدن به طرفین سر و ستون مهره ها نقش دارند.
جهت مطالعه ی بیشتر می توانید به قسمت عضلات پشت مراجعه کنید.
روابط نوروواسکولار
طناب نخاعی
کانال مرکزی ساکروم محل قرار گیری کودا اکوینا یا همان شاخه های دم اسبی (دسته ای از اعصاب نخاعی که از انتهای طناب نخاعی نشات می گیرند) می باشد. قسمت پروگزیمال این فیبر ها توسط کیسه ی دورال پوشانده می شود که در سطح S2 تمام می شود.
فیلوم ترمینال (ادامه ی نرم شامه که از انتهای طناب نخاعی ادامه پیدا می کند) در سطح به سخت شامه و عنکبوتیه متصل بوده و به سمت پایین حرکت می کند تا به کوکسیکس متصل شود.
اعصاب سمپاتیک
قسمت ساکرال دو تنه ی سمپاتیک در امتداد سطح لگنی ساکروم و مدیال سوراخ های ساکرال حرکت می کنند. هر تنه در این ناحیه ۴ گانگلیون دارد.
عروق
شریان های ساکرال لترال و میانی در نزدیکی ساکروم قرار گرفته اند:
- شریان ساکرال میانی: ادامه ی آئورت شکمی بوده و قبل از اینکه آئورت شکمی به دو شاخه تقسیم شود از خلف آن جدا می شود. این شریان در امتداد میدلاین کوکسیکس حرکت کرده و خلف رکتوم و غده ی گلوموس کوکسیکس را خونرسانی می کند. همچنین این شریان با شریان های ساکرال خارجی آناستوموز برقرار کرده و پرده های مننژ و ساکروم را نیز خونرسانی می کند.
- شریان های ساکرال خارجی: یک جفت شریان قرینه که در امتداد لبه ی مدیال سوراخ های ساکرال حرکت می کنند. این دو شریان از شاخه ی خلفی شریان ایلیاک داخلی نشات گرفته و به خود به دو شاخه ی فوقانی و تحتانی تقسیم می شوند. همانند شریان ساکرال میانی به پرده های مننژ، ساکروم و عضله های اطراف خونرسانی می کنند.
اشتراک گذاری این مطلب
4 نظر
سلام ممنون از مطلب عالیتون
یک سوال : در مواقع دم و باز دم ساکروم به چه شکل عمل میکنه
سلام
خواهش می کنم
حین دم عضله ی راست کننده ستون مهره ها (erector spinae) منقبض میشه و رکتوس ابدومینیس و دیافراگم لگنی به حالت استراحت درمیاد. مجموعه ی این انقباض و استراحت ها باعث میشه که لگن (و همچنین ساکروم) به سمت قدام چرخش (tilt) کنه و به این حرکت «counter nutation» گفته میشه.
حین بازدم عضله ی راست کننده ستون مهره ها به حالت استراحت درمیاد و رکتوس ابدومینیس و دیافراگم لگنی منقبض میشن که باعث میشه لگن (و همچنین ساکروم) به سمت خلف چرخش کنه و به این حرکت «nutation» گفته میشه.
برای اینکه بهتر بفهمین این حرکت ها چطور هستند به این تصویر مراجعه کنید.
عالی هست سایت 😍😍😍 مرسی
ممنونم 🥰 خیلی خوب بود دمت گرم