استخوان اسفنوئید

استخوان اسفنوئید یکی از هشت استخوانی است که جمجمه را تشکیل می دهد و در تشکیل قسمت فوقانی جمجمه که مغز را محصور و محافظت می کند، نقش دارد.

نام آن از  کلمه یونانی “sphenoeides” گرفته شده است ، به معنی گوه و در فارسی به آن استخوان پروانه ای می گویند.

در این درس، ما به آناتومی استخوان اسفنوئید، موقعیت و ساختار آن می پردازیم.

ساختار آناتومیکال

گفته می شود که استخوان اسفنوئید پروانه ای شکل است. این استخوان از تنه، بال های بزرگ، بال های کوچک و دو زائده ی پتریگوئید تشکیل شده است.

تنه

تنه در مرکز استخوان اسفنوئید قرار دارد و از نظر شکل تقریباً مکعبی است.

تنه شامل سینوس های اسفنوئیدال است که توسط یک سپتوم از هم جدا می شوند، بدین معنی که تنه ی اسفنوئید اساساً توخالی است. تنه با استخوان اتموئید به صورت قدامی مفصل می شود و در اینجا است که سینوس ها به داخل حفره ی بینی باز می شوند.

سطح فوقانی تنه اسفنوئید حاوی برخی از لندمارک های مهم استخوانی است:

سلا تورسیکا

یک فرورفتگی به شکل زین. این قسمت سه بخش دارد:

•  Tuberculum sellae: توبرکولوم سلا دیواره ی قدامی سلا تورسیکا را تشکیل می دهد ، و بخش خلفی شیار کیاسماتیک.
• Fossa Hypophyseal: حفره ی هیپوفیزی عمیق ترین قسمت از سلا تورسیکا ، جایی که غده ی هیپوفیز در آن قرار دارد.
• Dorsum sellae: دورسوم سلا دیواره ی خلفی سلا تورسیکا را تشکیل می دهد.

شیار کیاسماتیک

یک سولکوس تشکیل شده توسط کیاسمای بینایی (جایی که قسمتی از اعصاب بینایی از آن عبور می کند).

سلا تورسیکا توسط زوائد کلینوئید قدامی و خلفی احاطه شده است. زوائد کلینوئید قدامی از بالهای کوچک اسفنوئید نشات می گیرند، در حالی که زوائد کلینوئید خلفی برآمدگی های فوقانی-خارجی از دورسوم سلا هستند. آنها به عنوان نقاط اتصال و استحکام برای تنتوریوم مخچه (یک لایه ی غشایی که مغز را تقسیم می کند) خدمت می کنند.

بال بزرگ

بال بزرگ از تنه ی اسفنوئید در جهت لترال، فوقانی و خلفی امتداد می یابد. بال بزرگ سه بخش اسکلت صورت را شامل می شود:

• کف حفره ی کرانیال میانی
• دیواره ی لترال جمجمه
• دیواره ی خلفی – خارجی اوربیت

سه سوراخ در بال بزرگ وجود دارد: سوراخ روتاندوم – سوراخ بیضی – سوراخ خاری

آنها به ترتیب عصب ماگزیلاری ، عصب مندیبولار و شریان مننژیال میانی را از خود عبور می دهند.

بال کوچک

بال کوچک از گسترش قسمت قدامی تنه ی اسفنوئید در جهت فوقانی-خارجی نشات می گیرد. این استخوان حفره ی قدامی کرانیال را از حفره ی میانی اش جدا می کند.

همچنین لبه ی لترال کانال اپتیک (از طریق آن عصب اپتیک و شریان افتالمیک برای رسیدن به چشم حرکت می کنند) را تشکیل می دهد. لبه ی مدیال کانال اپتیک توسط تنه ی اسفنوئید شکل می گیرد.

شکافی بین بال های کوچک و بزرگ اسفنوئید وجود دارد که شکاف اوربیتال فوقانی نامیده می شود. ساختارهای متعددی از اینجا عبور می کنند تا به اوربیت برسند.

زوائد پتریگوئید 

زوائد پتریگوئید از نقطه اتصال بین تنه ی اسفنوئید و بال بزرگ پایین می آیند. از دو بخش تشکیل شده اند:

• صفحه ی مدیال پتریگوئید: دهانه ی خلفی حفره ی بینی را پشتیبانی می کند.
• صفحه ی لترال پتریگوئید: مبدا عضلات داخلی و خارجی پتریگوئید

اتصالات عضلانی

عضله های پتریگوئید مدیال و لترال که تعدادی از عضله های جونده را تشکیل می دهند، از صفحه ی پتریگوئید لترال استخوان اسفنوئید نشات می گیرند.

اتصالات مفصلی

اسفنوئید یک استخوان منفرد است. در قدام کرانیوم قرار می گیرد و در ساخت حفره ی کرانیال میانی، دیواره ی لترال جمجمه، کف و هر دو طرفین اوربیت نقش دارد.

اسفنوئید با ۱۲ استخوان مفصل می شود.

• استخوان های منفرد: اکسیپیتال – ومر – اتموئید – فرونتال
• استخوان های زوج: تمپورال – پاریتال – زایگوماتیک – کامی